Każdego dnia mijasz dziesiątki, jeśli nie setki piktogramów. Znajdują się one w sklepach, na ulicach,
w miejscach pracy i innych miejscach użyteczności publicznej. Są też powszechnie stosowane
w internecie. Towarzyszą ludzkości od zarania dziejów i odpowiadają za przekazywanie informacji. Dowiedz się, co to jest piktogram i do czego służy.

Piktogram – co to jest i skąd się wywodzi?

Piktogram to uproszczony znak graficzny, którego zadaniem jest przekazywanie informacji.
W przeciwieństwie do tekstu działa on na zasadzie skojarzenia obrazu z konkretnym znaczeniem. Zrozumienie przekazu nie wymaga znajomości określonego języka, więc jest to uniwersalne narzędzie komunikacji.

Historia piktogramów sięga początków cywilizacji. Pierwsze systemy pisma, takie jak egipskie hieroglify albo pismo klinowe Sumerów, miały charakter obrazkowy. Znaki reprezentowały konkretne przedmioty lub zjawiska. W miarę rozwoju pisma symbole ewoluowały, stając się bardziej abstrakcyjne i tym samym odstępując od podobieństwa do przedstawianych obiektów.

Piktogramy – co to jest obecnie?

Starożytne piktogramy mają swoich współczesnych spadkobierców. Przeszły długą drogę ewolucji
i standaryzacji. Obecnie przybierają formę znaków graficznych zaprojektowanych zgodnie
z określonymi zasadami. Ich celem jest maksymalizacja czytelności i wzmocnienie jednoznaczności przekazu.

Jeśli chodzi o piktogramy, definicja łączy formę wizualną schematycznego rysunku z funkcją, którą jest przekazywanie informacji bez użycia tekstu. Te kryteria spełniają zatem wszelkie ikony i symbole. Mogą to być zatem znaki drogowe czy też emotikony stosowane w internecie.

Co to są piktogramy? Rozpoznaj je na podstawie cech przewodnich

Piktogramy muszą posiadać szereg charakterystycznych cech, aby skutecznie spełniać swoje zadanie. To właśnie te właściwości decydują o tym, czy dany znak zostanie prawidłowo odczytany
i zinterpretowany przez odbiorcę.

Podstawowym kryterium jest minimalizm. Dobry piktogram zawiera tylko niezbędne elementy, które pozwalają na identyfikację przekazywanej treści. Wszelkie ozdobniki, detale czy skomplikowane kształty muszą ustąpić prostej formie skupionej na esencji przekazu. Ta redukcja nie tylko ułatwia rozpoznawalność, ale również zapewnia dobrą widoczność znaku nawet przy małych rozmiarach.

Ważną kwestię stanowi też uniwersalność. Znaczenie piktogramów powinno być czytelne, niezależnie od kontekstu kulturowego czy językowego odbiorcy. W związku z tym twórcy starają się wykorzystywać motywy i skojarzenia, które są mniej lub bardziej znane w różnych zakątkach świata.

Czytelność i intuicyjność to kolejne fundamentalne właściwości dobrych piktogramów. Znak powinien być rozpoznawalny natychmiast, bez konieczności zastanawiania się nad jego znaczeniem.
To szczególnie istotne w przypadkach związanych z bezpieczeństwem czy nawigacją. Wówczas wydłużony czas identyfikacji przekazu może nieść za sobą poważne konsekwencje.

Nie można również pominąć kwestii standaryzacji. W wielu branżach i obszarach piktogramy podlegają ścisłym normom i regulacjom. Takie zasady obowiązują chociażby w transporcie, przemyśle czy też medycynie. W ten sposób można osiągnąć spójność przekazu niezależnie od miejsca,
w którym pojawia się dany znak.

Praktyczne znaczenie piktogramów

Piktogramy są powszechnie stosowane w przestrzeni publicznej. Można je spotkać chociażby na dworcach, lotniskach i w centrach handlowych. Ustandaryzowane znaki wskazują drogę do wyjścia ewakuacyjnego czy też wyznaczają miejsca przeznaczone dla osób z niepełnosprawnością. Stanowią one uniwersalny język, który jest zrozumiały dla wszystkich osób, niezależnie od stopnia znajomości lokalnego języka.

Piktogramy występują również w identyfikacji wizualnej i działaniach reklamowych rozmaitych firm. Uproszczone znaki graficzne pozwalają na błyskawiczne rozpoznanie marki oraz skojarzenie jej
z określonymi wartościami. Wystarczy spojrzeć na logotypy takich gigantów jak Apple, Coca Cola czy też Nike. Branding tych firm jest na tyle zakorzeniony w świadomości odbiorców, że wystarczy posłużyć się jednym drobnym elementem, aby przywołać szerszy kontekst.

Piktogramy odgrywają również istotną rolę w druku. Służą one do uzupełnienia bądź całkowitego zastąpienia przekazu tekstowego. Takie zastosowanie jest widoczne w instrukcjach obsługi. Sekwencje poszczególnych symboli przeprowadzają użytkownika przez proces montażu, bez konieczności tłumaczenia całego dokumentu na wiele języków. Piktogramy okazują się również bardzo przydatne przy projektowaniu opakowań produktów. W takim kontekście mogą służyć do informowania
o właściwościach produktu, sposobie użycia czy też metodach recyklingu.

Projektowanie skutecznych piktogramów

Trzeba przestrzegać kilku zasad, aby projektować piktogramy, które mogą bez zarzutów realizować swoje zadanie. Podstawowym wymogiem jest prostota formy. Projekt powinien zawierać wyłącznie elementy służące skutecznemu dostarczeniu przekazu. Całą resztę detali można usunąć. Projektanci często stosują zasadę redukcji. W ten sposób stopniowo upraszczają formę aż do osiągnięcia równowagi między czytelnością a minimalistycznym wyrazem.

Równie istotna okazuje się spójność stylistyczna w ramach całego systemu piktogramów. Wszystkie znaki powinny wykorzystywać podobną grubość linii, proporcje, zaokrąglenia i ogólną estetykę. Spójność nie tylko idzie w parze z estetyką, ale też ułatwia odbiorcom oddzielenie jednego zestawu symboli od innych systemów, które mogą pojawiać się w tym samym miejscu.

Nie bez znaczenia jest również dobór kształtów. Badania dowodzą, że ludzki mózg najszybciej rozpoznaje podstawowe formy geometryczne, takie jak koła, trójkąty i kwadraty. Warto zatem obrać właśnie taki kierunek przy projektowaniu.

Ważnym aspektem jest również paleta barw. Odpowiednie nasycenie może sprzyjać wzmocnieniu przekazu. Poza tym poszczególne kolory kojarzą się z określonymi komunikatami. W końcu każdy jest zaznajomiony z następującym kontekstem:

• czerwony – zakaz lub niebezpieczeństwo,
• żółty – ostrzeżenie,
• zielony – pozwolenie lub bezpieczeństwo,
• niebieski – informacja.

Znaczenie piktogramów w kulturze

Twórcy piktogramów powinni dążyć do uniwersalności. Czasem jednak zdarza się, że symbol używany na szeroką skalę koliduje z kontekstem kulturowym w niektórych zakątkach świata. Za przykład może posłużyć emoji przedstawiające „kciuk w górę”. W kulturze zachodniej ten gest oznacza aprobatę
i pozytywną ocenę. W niektórych krajach Bliskiego Wschodu może być jednak odebrany jako obraźliwy. Projektanci muszą być świadomi tych różnic, zwłaszcza przy tworzeniu symboli o globalnym zasięgu.

Ewolucja piktogramów w epoce informatyzacji

Styl piktogramów podlega nieustannej ewolucji, odzwierciedlając zmieniające się trendy
w projektowaniu graficznym. Jeszcze w latach 70. XX wieku dominowały geometryczne, uproszczone formy. Lata 80. i 90. przyniosły bardziej złożone i fantazyjne podejście. W XXI wieku następował stopniowy zwrot w kierunku minimalizmu. Piktogramy charakteryzowały się płaską strukturą i czystą formą. Obecnie można obserwować kolejne stadium tej ewolucji. Projektanci nadal dość oszczędnie gospodarują środkami przekazu, aczkolwiek wprowadzają gradienty oraz subtelne efekty cienia
i głębi.   

Ciekawym zjawiskiem jest też adaptacja tradycyjnych piktogramów do nowych kontekstów technologicznych. Za przykład może posłużyć ikona dyskietki. W dalszym ciągu funkcjonuje ona jako symbol zapisywania, mimo że samo urządzenie praktycznie wyszło już z użycia. To pokazuje, że piktogramy mogą oderwać się od swoich pierwotnych odniesień i funkcjonować jako samodzielne znaki o ustalonym znaczeniu.

Znaczenie piktogramów – tysiące lat ewolucji

Piktogramy przeszły fascynującą drogę – od prehistorycznych malowideł naskalnych, przez hieroglify, aż po ikony w naszych smartfonach. Nie ma zatem krzty przesady w stwierdzeniu, że stanowią one uniwersalne język ludzkości, który przekracza bariery czasu, kultury i mowy. Wbrew pozorom uproszczona forma nie musi oznaczać uproszczonego przekazu. Dobrze zaprojektowany piktogram może zawierać złożone znaczenia i wywoływać głębokie skojarzenia. Co więcej, współczesne realia sprzyjają wykorzystaniu symboli na coraz szerszą skalę. Mogą one służyć przyspieszeniu procesu komunikacji oraz globalnej wymianie informacji.