Typografia – co to jest? Proste wyjaśnienie!

Typografia – co to jest?

Typografia ma wiele definicji. Poszukiwania znaczenia tego słowa można rozpocząć od dziedziny tradycyjnego druku. Typografia może oznaczać sposób stosowania czcionek drukarskich lub układu graficznego zadrukowywanej strony. Współcześnie to pojęcie odnosi się również do layoutów, czyli sposobów zagospodarowania np. stron WWW. Typografia to również sztuka użytkowa zajmująca się estetyczną i praktyczną stroną szaty graficznej publikacji.

Najczęściej jednak typografią nazywa się ogół zasad i wytycznych, dotyczących projektowania znaków pisarskich (zarówno tradycyjnych czcionek jak i komputerowych fontów). Typografia zajmuje się relacjami pomiędzy poszczególnymi znakami drukarskimi: na przykład literami, cyframi, znakami interpunkcyjnymi, oraz pomiędzy ich grupami np. wierszami, kolumnami czy akapitami.

Wspólne zasady

Wiemy jednak, że w różnych zakątkach świata ludzie posługują się różnymi alfabetami.  Nam najbliższy ? alfabet łaciński ? jest opisany przez inne zasady niż na przykład alfabet grecki. Mimo to, odmiany alfabetu łacińskiego stosowane przez różne języki mogą również różnić się od siebie interpunkcją, niestosowaniem wybranych liter lub użyciem liter nieobecnych np. w języku polskim. Reguły każdej z odmian dostosowywane są do gramatyki i grafiki danego języka. Często jednak mają wspólne podstawy.

Wyrafinowana sztuka

Dobry typograf to fachowiec! Dostrojone liternictwo może ułatwić lub celowo utrudnić proces czytania. Odpowiedni dobór kroju może sprawić, że czytanie stanie się czystą przyjemnością. Specyficzny krój pisma, jego odmiana, stopień czy właściwe odstępy mogą podkreślić intencje autora i wyrazić to, co niedopowiedziane. Obecnie mamy do dyspozycji więcej krojów niż kiedykolwiek wcześniej. By móc skorzystać z tych wszystkich zasobów w odpowiedni sposób ? najlepiej poznać chociaż podstawowe zasady typografii!

Składowe składu tekstu

Żeby opanować podstawy, nie trzeba zagłębiać się w tajniki funkcjonowania wybranego programu graficznego. Wystarczy wyobrażenie o tym, jak działała ruchoma czcionka, wynaleziona około 1450 roku przez Johannesa Gutenberga.  Znalazł sposób obudowania każdej litery w prostokącie, tak by było je łatwiej przenosić. Zastanowił się, jak te prostokątne pudełka współdziałają między sobą. Każdy ustęp składa się z elementów czerni i bieli ? znaków i świateł.

Czarne litery łączą się w słowa, następnie w wiersze, akapity itd. Białe elementy to wszystko to, co dopełnia czarne pola. Biała przestrzeń wewnątrz znaków to światło wewnętrzne, punca lub oko. Przestrzeń pomiędzy literami to światło międzyliterowe, odstępy między wyrazami to światło międzywyrazowe i dalej pola między wierszami (linijkami) tekstu to odstępy międzywierszowe. Proste, prawda?

Światło międzyliterowe można podzielić tak, by jego granica stała się krawędzią prostokąta, w którym była umieszczana litera. Ten obszar, nazywamy polem znaku. Składa się na nie światło wewnętrzne, światło międzyliterowe i odstęp międzywierszowy. Szerokość pola znaku zależy od kształtu litery (np. M jest dużo szersze niż I), ale jego wysokość jest stała. Dzięki temu podejściu dzisiaj możemy traktować pismo w sposób modułowy. Pola pojedynczych znaków tworzą niewidoczną strukturę całych akapitów.

Po co stosować typografię?

Czytanie to złożony proces. Typografowie, projektując nowe kroje pisma i składając teksty, biorą pod uwagę preferencje, tradycje i przyzwyczajenia czytelników. Jeśli w Polsce czytamy od lewej do prawej strony, tekst złożony w odwrotnym kierunku raczej nie będzie przejrzysty i utrudni odbiór treści. Można oczekiwać, że wzrok czytających będzie gładko przesuwał się po kolejnych wierszach. Raczej niewielu odbiorców wolałoby, by struktura tekstu wymuszała ciągłe ?skakanie? po stronie ? to mogłoby być męczące!

Typografowie nie skupiają się wyłącznie na znaczeniu zapisanych wyrazów. Starają się patrzeć na nie, widząc tekst, a nie czytając go. Wszystkie wspomniane wcześniej czynniki i odstępy decydują o tym, co znajdzie się w polu ostrego widzenia czytelnika. Wszystko to może zaburzyć integralność tekstu lub zbić go tak ciasno, że ciężko wyodrębnić w nim osobne wyrazy.

Typografia ma za zadanie ułatwić przyswojenie czytanych treści. Może podświadomie działać na nasze emocje. Czytając ściśnięty tekst, być może lepiej utożsamimy się z poirytowanym bohaterem powieści. Wielkie litery zwracają uwagę, i czytając COŚ TAKIEGO wydaje nam się, że słyszymy to w głowie głośniej, jakby wykrzyczane. Odpowiednie ustawienia, które trzeba po prostu wyczuć, nadają tempo czytania tekstu. Wybór prawidłowych ustawień wymaga doświadczenia i przychodzi z czasem.

Typografia obejmuje wiele zagadnień, z których duża część może wydawać się skomplikowaną tajemną wiedzą. Specjalistyczne nazewnictwo, operowanie drobnymi jednostkami, niewidoczne struktury… To wszystko przyczynia się do tego, że typografię łatwo zdefiniować jako sztukę! Ten zbiór zasad znajduje odniesienie na każdym kroku naszego życia. Pismo jest wszędzie!

Jak oceniasz skład tego tekstu? Dobrze się go czytało? Spróbuj odnieść się do wspomnianych wyżej odstępów i zadecyduj, co jako wprawiony typograf mógłbyś zrobić inaczej! Rozejrzyj się! 🙂